TAŞINIR SATIŞINNDA YARAR VE HASARIN GEÇMESİ
Hasar; satılanın tarafların sorumlu olmadığı bir sebeplerden dolayı telef olması veya
değerinin azalmasıdır. Tarafların sorumlu olmadığı sebeplerden anlaşılması gereken; mücbir sebep, beklenmeyen hal gibi durumlardır.Hasar satılanın ifasını kısmen veya tamamen imkânsız hale getirebilir(TBK m.136). Tam imkânsızlık, satılanın tamamen yok olması, kamulaştırılması, müsadere edilmesi, doğa olayları sonucunda satılanın yok olması durumlarında söz konusu olur. Kısmi imkânsızlık ise satılanın bir kısmının telef olması durumunda söz konusu olur. Her iki halde de, satılanın satıcının kusuru dışında nedenlerle hasar doğmalıdır.
Hasarın geçmesi; satılanın hasara uğramasından dolayı hangi tarafın sorumlu olacağının belirlenmesi demektir. Bunun için sözleşmenin kurulması ile ifa anı arasına bakılmalıdır.
Hasarın geçtiği an Türk Borçlar Kanunu m.208 hükmünde şu şekilde belirtilmiştir: “Kanundan, durumun gereğinden veya sözleşmede öngörülen özel koşullardan doğan ayrık hâller dışında, satılanın yarar ve hasarı; taşınır satışlarında zilyetliğin devri, taşınmaz satışlarında ise tescil anına kadar satıcıya aittir(f.1) Taşınır satışlarında, alıcının satılanın zilyetliğini devralmada temerrüde düşmesi durumunda zilyetliğin devri gerçekleşmişçesine satılanın yarar ve hasarı alıcıya geçer(f.2). Satıcı alıcının isteği üzerine satılanı ifa yerinden başka bir yere gönderirse, yarar ve hasar, satılanın taşıyıcıya teslim edildiği anda alıcıya geçer(f.3).Buna göre taşınır satışında satılanın hasarı zilyetliğin devri ile alıcıya geçer. 818 sayılı eski Borçlar Kanununda ise, yeni kanundan farklı olarak satılanın hasarı sözleşmenin kurulduğu andan itibaren alıcıya intikal ediyordu. Yeni düzenlemede kural olarak hasar satıcıya aittir. Ayrıca eski Borçlar Kanununda satılanın yasar ve hasarının geçişi bakımından parça borcu-cins borcu şeklinde ikili bir ayrıma gidilerek düzenleme yapılmıştı. 6098 sayılı yeni Türk Borçlar Kanununda ise satış sözleşmesinde hasarın geçişi bakımından parça borcu cins borcu ayrımı yapılmamıştır. Yalnızca taşınır satışı taşınmaz satışı ayrımı yapılmıştır.
Kural olarak satılanın hasarı taşınır satışlarında zilyetliğin devri anına kadar satıcıya aittir. Kanunda bu kurala üç tane istisna getirilmiştir. Bunlar: I. Kanundan doğan istisnalar, II. Durumun gereğinden doğan istisnalar, III. Sözleşmeden doğan istisnalar. O halde, borçlar kanunu dışındaki kanunlarda satış sözleşmesinde satılanın hasarının geçişi bakımından ayrık bir düzenleme varsa o uygulanır. İkinci olarak; hakkaniyetin gerektirmesi durumunda kanundaki düzenleme dışına çıkılabilir. Son olarak, taraflar satış sözleşmesinde hasarın geçişi konunda bir düzenleme yapabilirler.
Yarar; bir şeyde kendiliğinden veya normal bir çaba sonucunda elde edilen
fazlalıklardır. Örneğin; satılan bir evin kira gelirleri, satılan bir hayvanın sütü. Yararın geçtiği an TBK m.208 hükmünde düzenlenmiştir. Buna göre tıpkı hasarın geçişinde olduğu gibi satılanın yararı da zilyetliğin devri anında alıcıya geçer.
2. TAŞINMAZ SATIŞINDA YARAR VE HASARIN GEÇMESİ
Taşınmaz satışı sözleşmesinde yarar ve hasarın geçişi bakımından TBK m.208 hükmü
uygulanır. Söz konusu hüküm gereğince; “Kanundan, durumun gereğinden veya sözleşmede öngörülen özel koşullardan doğan ayrık hâller dışında, satılanın yarar ve hasarı taşınmaz satışlarında ise tescil anına kadar satıcıya aittir”.
Teslimin tescilden sonra yapılması durumunda ise TBK m.245 hükmü uygulanır. Buna
göre; “Satılanın tescilden sonraki bir zamanda alıcı tarafından teslim alınması için sözleşmeyle bir süre belirlenmişse, onun yarar ve hasarı, alıcıya teslimle geçer. Bu hüküm, alıcının satılanı teslim almada temerrüde düşmesi durumunda da uygulanır”. O halde taşınmaz satışında satılanın yarar ve hasarının kural olarak tescil anında alıcıya geçer. Ancak sözleşmeyle tescilden sonraki bir zamanda teslimin kararlaştırılmış olması halinde ise teslim anında alıcıya geçer.
KAYNAKÇA
ARAL Fahrettin/AYRANCI Hasan, Borçlar Hukuku Özel Borç ilişkileri, 9. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2012
KORKMAZ Yakup, Türk Borçlar Kanuna göre Hasarın Geçişi, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 23, Sayı 1, Yıl 2015
YAVUZ Cevdet, Borçlar Hukuku Dersleri Özel Hükümler, Beta Yayınları, İstanbul, 2013
Comments